Akabe Meselesi

[PessimisT_55]

AKABE MES'ELESI
Ingiltere'nin Osmanli Devleti' ne karsi çikardigi siyasî bir anlasmazlik. Akabe, Kizildeniz'in kuzeydogusunda ve Akabe körfezi ucunda bir kasabadir. Akabe meselesi ikinci Abdülhamîd Han zamaninda 1906'da ortaya çikti.

Padisah'in Islam ülkelerindeki nüfuzu, müslümanlarin en büyük ve en sinsî düsmani olan ingiltere'yi çok endiselendiriyordu. Çünkü, sömürdügü topraklarda yasayan insanlarin ekserîsi müslüman idi. Bu bakimdan sömürgeleri ne ve diger zulümlerine son verilmesinden endiseli idi. Tek çare Osmanli sultaninin nüfüzunu sarsmak ve Osmanli Devleti'ne bagli bölgelerde isyan çikarmayi planlamakti. Bu is için en müsait bölge olarak Arab yarimadasi ve burada yasayan halki görüyordu. Çünkü bir kisim Arablari bazi hainlerin yardimiyla ifsad etmisti. Burayi Osmanli hakimiyetinden ayirmak. Arab atemini Osmanliya karsi ayaklandirmak. halîfe-i müslimîne karsi önemli bir darbe olacakti. Casuslarini ve diger güçlerini bu ugurda sefer-ber etti. Bu çilgin mücadelenin en can alici noktalari Arab yarimadasinin iki tarafinda bulunuyordu. Biri Basra Körfezinin kuzeyindeki Kuveyt limani, digeri de Kizildeniz'in kuzey-dogusundaki Akabe körfezinin yukari uçunda bulunan Akabe kalesi idi Abdülhamîd Han. bu iki noktadan birincisinde Islam alemini Hindistan'a kadar birbirine baglayan Bagdad demiryolunu, ikincisinde de Hicaz demiryolunu yaptirdi. Hicaz demiryolu da Akabe körfezi vasitasiyla Kizildeniz'e dogru bir kapi durumunda idi Bu iki mühim noktadan birincisinde ingilizlerin Osmanli'ya karsi mücadelesi mahallî idarecileri desteklemek suretiyle, ikincisinde ise dogrudan dogruya oldu,

Abdülhamîd Han, Hicaz demiryolunu yaptirirken, emniyeti bakimindan yolun denizle temas eden noktasini kontrol altinda tutmak için Akabe kalesine Rüsdî Pasa komutasinda iki tabur asker gönderdi (15 Subat 1906). Hindistan yolunu ve oradaki sömürgelerini emniyet altina almak için 1882 yilinda Misiri isgal eden ingilizler ise, Akabe kalesinin Osmanli kontrolünde olmasini protesto ederek, harp tehdîdine bas vurup bosalttirmak istediler. Hatta ültimatomun pesinden Akabe körfezine bir de savas gemisi gönderdiler. ingiltere, verdigi ültimatomda, on gün içinde Sina yarimadasinin bosaltilmasini istiyordu. Abdülhamîd Han ise, bu ültimatoma karsi ingiltere'nin Misir üzerinde bir hakki bulunmadigini, isgalinin kanunsuz oldugunu belirterek, yeni sinirin sadece Türk ve Misir subaylarindan meydana gelen bir komisyon tarafindan tesbit edilebilecegini bildirdi. Abdülhamîd Han'in bu cesurane hareketi, islam aleminde büyük te'sir uyandirdi. ingilizler de halîfe-i müslimînin üzerine daha fazla varmayi menfeatlerine ters buldular. Neticede Misir ve Osmanli subaylarindan kurulan komisyon sekiz maddelik bir protokol tesbit etti. Buna göre, sinir. Akabe körfezinin batisindaki Tabe'den baslayip Akdeniz sahilindeki el-Aris'e kadar uzaniyordu. Böylece Akabe, Osmanli Devleti'ne kaldi.

Menfaat sebebiyle devamli karsi karsiyagelen Avrupa devletleri arasinda, yirminci asrin basinda bir gruplasma baslamisti. ingiltere, Fransa ve Rusya üçlü bir ittifak kurmuslar; bunlara karsi da Almanya, Avusturya ve italya birleserek üçlü bir ittifak içine girmislerdi. Bütün bunlar yakinda bir cihan harbinin yapilacagini hissettiriyordu. Abdülhamîd Han ise, devletini bu gruplasmalarin disinda tutuyor sadece ingilizlere karsi Almanlara biraz güler yüz gösteriyordu.

Sultan ikinci Abdülhamîd Han'in üstün siyaseti karsisinda, ingilizlerin islam memleketlerinde sürdürmek istedikleri emperyalizm, Akabe Mes'elesinde basariya ulasamadi. Ancak Ingilizlerin faaliyetleri ile asrin en siyasi padisahi iç ve dis düsmanlarinin her türlü hücümlarina maruz kaldi ve tahttan indirildi. Abdülhamîd Han'in is basindan uzaklastirilmasi ile Osmanli Devleti'nin basina geçen idareciler, memleketi hizla parçalanmaya sürüklediler. Balkan harbinin pesinden Birinci dünya harbine girdiler, ingilizler de, Osmanli'nin savasa girmesini firsat bilip, 3 Kasim 1914'de Akabe kale ve limanini topa tutarak sehri isgal etti.