Özbekistan

[PessimisT_55]

ÖZBEKISTAN
Batu Han'in kardesi Siban soyundan gelen Ebulhayr Han devletin kurucusudur. Altinordu Hani Özbek Han'in ahfadindan olduklari için devlete onun ismini vermislerdir. Özbekler, 1428 yilinda Ebulhayr'i Sibir sehrinde han ilân etmisler ve Timurlularin içine düstügü karisikliklardan yararlanan Ebulhayr Han da, 1431'de Gürgenç dahil olmak üzere Harezm'e, 1447'ye dogru da Seyhun dolaylarinda Signak sehrinden Özkent'e kadar olan bölgeye hâkim olmustur. Ancak 1457'deki Mogol kabilelerin saldirisi yeterli direnç gösterilmedigi gerekçesiyle Özbeklerin bir kismi Ebulhayr'in hâkimiyetini tanimayarak kuzeye göç etmislerdir. Bunlar kendi baslarina buyruk hareket ettiklerinden dolayi Kazak diye anilacaklardir. Ebulhayr Han, Çagataylilar'dan Yunus Han'a karsi giristigi mücadeleyi kaybederek 1468 yilinda ölmüstür. Yerine geçen oglu Sah-Budak Han ise Yunus Han ve Timurlulara karsi ülkesini koruyamamistir. Onun yerine geçen oglu Muhammed Sibani Han, önce Timurlularin iç mücadelelerinden faydalanarak, Maverâün-nehr'i ele geçirmeyi basardi (1500). Ardindan Çagataylilar'i yenerek Taskent ve Sayram bölgelerini (1503), Timurlular'in elinden de Harezm, Belh ve Herat sehirlerini alarak Türkistan'in en büyük gücü haline gelmistir. Ancak Sibani Han, Merv'de Safevi Hükümdari Sah Ismail ile yaptigi savasi kaybederek öldü (1510). Muhammed Sibani Han'dan sonra büyük bir sarsinti geçiren Özbek Hanligi uzun bir süre iç çekismelerle istikrarsiz bir dönem yasamistir. Muhammed Sibani Han'dan sonra Özbeklerin en büyük hükümdari olarak kabul edilen 2.nci Abdullah Han zamaninda (1580-1598), hanlik eski gücüne kavusmustur. Fakat 1597 yilinda Safevi Hükümdari Sah Abbas'a yenilmesi Özbek Hanligi'nin parçalanmasina yol açmistir. Sonuçta Horasan Safevilere, Taskent ve civari Kirgizlarin eline geçti. Diger bölgelerde müstakil hanliklar kuruldu.